Prawa rodzicielskie przysługują obojgu rodzicom dzieci. W niektórych sytuacjach zachodzi konieczność ich ograniczenie czy też całkowite odebranie jednemu lub obojgu rodzicom. Poniżej zebraliśmy najważniejsze informacje na temat władzy rodzicielskiej.
Czym jest władza rodzicielska?
Władza rodzicielska to zbiór praw i obowiązków, jakie mają rodzice wobec dzieci. Jest to zapewnienie małoletnim odpowiedniej opieki i zaspokojenie potrzeb fizycznych oraz emocjonalnych, a także ochronę interesów dziecka. Prawa rodzicielskie to m.in. decydowanie o miejscu zamieszkania dziecka, o wyborze szkoły, sposobie leczenia, wyjazdach za granicę.
Rodzic posiadający pełnię władz rodzicielskich może samodzielnie (w porozumieniu z drugim rodzicem) decydować o tych najważniejszych aspektach. Prawa te można stracić całkowicie lub częściowo, gdy zostaną one ograniczone w związku z poważnymi zaniedbaniami wobec małoletniego. Jest to spowodowane troską państwa o zaspokojenie potrzeb dziecka, jego bezpieczeństwo i dobrostan. Ograniczone i odebrane prawa rodzicielskie można ponownie odzyskać.
Na jakiej podstawie można ograniczyć władzę rodzicielską?
Zakres praw rodzicielskich można zmniejszać na podstawie decyzji sądu, gdy nie są one odpowiednio realizowane lub rodzice są silnie skonfliktowani i nie są w stanie porozumieć się w sprawach dziecka. Jeśli potrzeby dziecka nie są zaspokajane i w rażący sposób zaniedbywane, następuje odebranie lub ograniczenie praw rodzicielskich. Najczęściej taka sytuacja ma miejsce jako efekt nadużywania władzy rodzicielskiej, poważnego zaniedbywania obowiązków wobec dziecka oraz innych okoliczności, które uniemożliwiają wykonywanie tych obowiązków.
Co w sytuacji, gdy oboje rodziców zostaje pozbawionych praw rodzicielskich? Tracą oni wtedy możliwość decydowania o dziecku. Małoletni może wtedy trafić do rodziny zastępczej. Aby odzyskać dziecko, konieczne jest złożenie wniosku do sądu rodzinnego i odpowiednie uzasadnienie go. Jest to jednak możliwe, jeśli sąd przychyli się do argumentacji. Ile trwa odzyskanie dziecka z rodziny zastępczej? Jest to niestety proces długotrwały, który zajmuje zwykle od kilku miesięcy do kilku lat. Warto jednak walczyć o odzyskanie praw do sprawowania pieczy nad dzieckiem oraz szczególnie troszczyć się o wspólne relacje w rodzinie, również po rozstaniu.
Ograniczone a odebrane prawa rodzicielskie
Warto rozróżnić od siebie ograniczenie i odebranie praw rodzicielskich. Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nie może decydować o ważnych sprawach związanych z nieletnim potomkiem, natomiast ograniczenie tych praw powoduje zmniejszenie zakresu kwestii, w których rodzicowi przysługuje decydujący głos.
Najczęściej przy ograniczeniu praw rodzicielskich matka lub ojciec mają prawo do współdecydowania o najważniejszych kwestiach dotyczących dziecka. Zakres ograniczenia praw jest związany z takimi czynnikami jak rodzaj zaniedbań wobec małoletniego oraz stopień komunikacji i współpracy między rodzicami. W przypadku rażącego uchylania się od realizowania obowiązków wobec małoletniego oraz utrudniania codziennych czynności mających na celu zapewnienie dziecku dobrej opieki (np. gdy ojciec lub matka bez istotnego powodu nie wyrażają zgody na leczenie dziecka bądź wyjazd za granicę do szkoły) przydatna może być wiedza, jak odebrać prawa rodzicielskie.
Kto i w jakim trybie decyduje o utracie praw rodzicielskich?
W jakich okolicznościach można stracić prawa rodzicielskie? Ustawodawca przewiduje taką sytuację i jasno określa jej przebieg. Władza rodzicielska może zostać odebrana jedynie na mocy wyroku po zakończonym postępowaniu sądowym. Sprawa o pozbawienie praw rodzicielskich wymaga złożenia stosownego wniosku. Może to zrobić rodzic dziecka lub instytucja zawiadamiająca sąd rodzinny. Najczęściej jest to policja lub ośrodek pomocy rodzinie. Po podjęciu interwencji w związku z zaniedbywaniem dziecka funkcjonariusze lub pracownicy MOPS-u mogą zawiadomić sąd o potrzebie weryfikacji dobrostanu dziecka.
Jak pozbawić ojca praw rodzicielskich? Potrzebna jest do tego decyzja sądu rodzinnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. W sytuacji, gdy obowiązki rodziców wobec dziecka nie są realizowane w wystarczającym zakresie, sąd może zdecydować o ograniczeniu lub utracie tych praw. Aby upewnić się o prawdziwości faktu zaniedbywania dziecka, sąd powołuje świadków i analizuje zgromadzony materiał dowodowy. Przeprowadzane są rozmowy psychologów i innych specjalistów z dzieckiem. Sprawa o ograniczenie władzy rodzicielskiej zwykle trwa kilka miesięcy lub dłużej.
Jak udokumentować zaniedbanie dziecka?
Przy składaniu wniosku należy podać ważne argumenty przemawiające za zasadnością roszczenia o zmniejszenie władzy rodzicielskiej. Jakie dowody na ograniczenie praw rodzicielskich warto gromadzić? Jednym z powodów odebrania praw rodzicielskich jest uporczywe zaniedbywanie nieletniego, np. głodzenie, uchylanie się od zapłaty świadczeń alimentacyjnych, bicie dziecka, a także uzależnienie rodziców od alkoholu lub środków psychoaktywnych. Można to udowodnić przy pomocy dokumentów z postępowań karnych w związku ze zgłaszanymi zdarzeniami, zaświadczenia od lekarza, psychologa bądź psychiatry lub na podstawie obdukcji. Powyższe sytuacje muszą mieć rażący charakter, by być podstawą do podjęcia decyzji o ograniczeniu lub pozbawieniu władzy rodzicielskiej.
We wniosku o przywrócenie praw rodzicielskich trzeba zawrzeć odpowiednie uzasadnienie. Należy w nim wyjaśnić, dlaczego rodzic chce odzyskać pełnię władz rodzicielskich. Wybór odpowiednich argumentów jest tutaj niezwykle ważny. Konieczne jest też wyjaśnienie, jakie kroki zostały podjęte w związku z chęcią zapewnienia dziecku lepszych relacji z rodzicem. Przydatne jest udokumentowanie starań mających na celu ponowne nawiązanie poprawnych kontaktów z dzieckiem.
Odebrane prawa rodzicielskie a alimenty i inne obowiązki wobec dziecka
Częstą przyczyną ograniczenia praw rodzicielskich matki lub ojca jest uporczywe unikanie płacenia alimentów. Jednak obowiązek alimentacyjny nie wygasa z chwilą ograniczenia lub utracenia praw rodzicielskich. Oznacza to, że mimo braku decyzyjności w ważnych sprawach dotyczących dziecka, matka lub ojciec muszą nadal łożyć na jego utrzymanie.
Czy można odzyskać prawa rodzicielskie?
Ograniczone prawa rodzicielskie to sytuacja, w której tymczasowo zmniejszony został zakres władzy rodzicielskiej. Nie ma ona charakteru trwałego i jest odwracalna. Można ubiegać się o ich przywrócenie, o ile rodzic jest w stanie udowodnić, że będzie odpowiednio sprawować władzę rodzicielską. Przykładowo, jeśli powodem odebrania praw było zaniedbanie dziecka wynikające z uzależnienia rodzica od alkoholu, udokumentowanie przejścia odpowiedniej terapii może być powodem przywrócenia tych praw. Przywrócenie władzy rodzicielskiej po ograniczeniu zajmuje co najmniej kilka tygodni.
Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich to narzędzia prawne ingerujące w kwestię władzy rodzicielskiej, jaką sprawują rodzice nad dziećmi. Decyzje te nie obowiązują dożywotnio i można te prawa odzyskać. Kluczowym aspektem jest troska o dobro małoletnich dzieci oraz starania mające na celu zapewnienie im odpowiednich warunków do życia.
